Ang kamatayan ni Karl Marx

http://www.marxists.org/archive/marx/works/1883/death/burial.htm

The Death of Karl Marx

Frederick Engels’ Speech at the Grave of Karl Marx

Highgate Cemetery, London. March 17, 1883

Ang kamatayan ni Karl Marx

Luksampati ni Friedrich Engels' sa Puntod ni Karl Marx

Libingang Highgate, London, Marso 17, 1883

Transcribed: by Mike Lepore, 1993.

Malayang salin mula sa wikang Ingles ni Gregorio V. Bituin Jr.

On the 14th of March, at a quarter to three in the afternoon, the greatest living thinker ceased to think. He had been left alone for scarcely two minutes, and when we came back we found him in his armchair, peacefully gone to sleep -- but for ever.

Noong ika-14 ng Marso, sangkapat bago mag-ikatlo ng hapon, ang pinakadakilang nabuhay na palaisip ay tumigil nang magnilay. Iniwan lamang namin siya ng halos dalawang minuto, at nang bumalik kami, nakita namin siya sa kanyang tumba-tumba, mapayapang natutulog - ngunit panghabangpanahon.

An immeasurable loss has been sustained both by the militant proletariat of Europe and America, and by historical science, in the death of this man. The gap that has been left by the departure of this mighty spirit will soon enough make itself felt.

Isang hindi masukat na pagkawala ang sumuhay kapwa sa militanteng proletaryado ng Europe at Amerika, at sa agham pangkasaysayan, sa pagkamatay ng taong ito. Nag-iwan ng patlang ang pagpanaw ng makapangyarihang kaluluwang ito sa malao't madali, ito'y mararamdaman.

Just as Darwin discovered the law of development or organic nature, so Marx discovered the law of development of human history: the simple fact, hitherto concealed by an overgrowth of ideology, that mankind must first of all eat, drink, have shelter and clothing, before it can pursue politics, science, art, religion, etc.; that therefore the production of the immediate material means, and consequently the degree of economic development attained by a given people or during a given epoch, form the foundation upon which the state institutions, the legal conceptions, art, and even the ideas on religion, of the people concerned have been evolved, and in the light of which they must, therefore, be explained, instead of vice versa, as had hitherto been the case.

Tulad ng pagkatuklas ni Darwin sa batas ng pag-unlad o taal na kalikasan, gayundin si Marx sa pagkatuklas sa batas ng pag-unlad ng kasaysayan ng tao: ang simpleng katotohanan, na dito'y itinago ng labis na paglago ng ideolohiya, na sa pangunahin ang tao muna'y dapat kumain, uminom, magkaroon ng tirahan at pananamit, bago nito gawin ang pulitika, agham, sining, relihiyon, atbp.; kaya samakatuwid ang paglikha ng agarang kinakailangang mga materyal, at dahil dito, ang antas ng pang-ekonomyang pag-unlad na matatamo ng ilang tukoy na tao o sa isang takdang panahon, ang  nagbigay-hugis sa pundasyon kung saan ang mga institusyon ng estado, ang mga ligal na konsepto, sining, at maging mga ideya sa relihiyon, ng mga nararapat na tao ay nailatag, at sa kalagayang ito'y dapat nilang samakatuwid ay maipaliwanag, imbes na kabaligtaran, tulad ng kasong ito ngayon.

But that is not all. Marx also discovered the special law of motion governing the present-day capitalist mode of production, and the bourgeois society that this mode of production has created. The discovery of surplus value suddenly threw light on the problem, in trying to solve which all previous investigations, of both bourgeois economists and socialist critics, had been groping in the dark.

At hindi lamang iyan. Natuklasan din ni Marx ang ispesyal na batas ng paggalaw na sumasakop sa kasalukuyang moda ng produksyon, at ang burgis na lipunang nalikha ng moda ng produksyong ito. Ang pagkatuklas sa labis na halaga ay agad nagbigay-liwanag sa problema, sa pagtatangkang resolbahin ang lahat ng mga naunang pagsisiyasat, ng kapwa mga burgis na ekonomista at mga kritikong sosyalista, na nangangapa sa dilim.

Two such discoveries would be enough for one lifetime. Happy the man to whom it is granted to make even one such discovery. But in every single field which Marx investigated -- and he investigated very many fields, none of them superficially -- in every field, even in that of mathematics, he made independent discoveries.

Ang dalawang natuklasang ito ay sapat na para sa isang buong buhay. Masaya ang taong pinagkalooban nito kahit man lang isa ang natuklasan. Ngunit sa bawat isang larangang siniyasat ni Marx - at marami siyang larangang siniyasat, wala isa mang may kababawan - sa bawat larangan, maging sa matematika, ay may nagsasarili siyang mga natuklasan.

Such was the man of science. But this was not even half the man. Science was for Marx a historically dynamic, revolutionary force. However great the joy with which he welcomed a new discovery in some theoretical science whose practical application perhaps it was as yet quite impossible to envisage, he experienced quite another kind of joy when the discovery involved immediate revolutionary changes in industry, and in historical development in general. For example, he followed closely the development of the discoveries made in the field of electricity and recently those of Marcel Deprez.

Ganyan ang isang tao ng agham. Ngunit hindi pa ito kalahati ng taong iyon. Ang agham para kay Marx ay isang makasaysayan, dinamiko't rebolusyonaryong pwersa. Gaano man kalaki ng ligaya sa pagtanggap ng mga bagong natuklasan sa ilang mga agham teyoretikal kung saan ang mga praktikal na gamit marahil ay imposible pang maisip, naranasan niya ang iba pang tipo ng ligaya nang ang natuklasan ay may kasamang agarang rebolusyonaryong pagbabago sa industriya, at sa makasaysayang pag-unlad sa pangkalahatan. Halimbawa, mataman niyang sinundan ang pagsulong ng mga tuklas sa larangan ng elektrikisad at nito lamang ay yaong Marcel Deprez.

For Marx was before all else a revolutionist. His real mission in life was to contribute, in one way or another, to the overthrow of capitalist society and of the state institutions which it had brought into being, to contribute to the liberation of the modern proletariat, which he was the first to make conscious of its own position and its needs, conscious of the conditions of its emancipation. Fighting was his element. And he fought with a passion, a tenacity and a success such as few could rival. His work on the first Rheinische Zeitung (1842), the Paris Vorwarts (1844), the Deutsche Brusseler Zeitung (1847), the Neue Rheinische Zeitung (1848-49), the New York Tribune (1852-61), and, in addition to these, a host of militant pamphlets, work in organisations in Paris, Brussels and London, and finally, crowning all, the formation of the great International Working Men's Association -- this was indeed an achievement of which its founder might well have been proud even if he had done nothing else.

Dahil si Marx bago ang lahat ay rebolusyonista. Ang tunay niyang misyon sa buhay ay ang makapag-ambag, sa anumang kaparaanan, sa pagpapabagsak sa kapitalistang lipunan at sa mga institusyon ng estadong nalikha nito, ang makapag-ambag sa pagpapalaya ng modernong proletaryado, kung saan siya ang unang maging malay sa sarili nitong kinalalagyan at pangangailangan nito, malay sa kalagayan ng pagpapalaya nito. Salik niya ang pakikibaka. At nakikibaka siya ng masigla, may katigasan, at matagumpay na iilan lang ang makatatapat. Ang ginawa niya sa unang Rheinische Zeitung (1842), sa Paris Vorwarts (1844), sa Deutsche Brusseler Zeitung (1847), sa Neue Rheinische Zeitung (1848-49), sa New York Tribune (1852-61), at, dagdag pa sa mga ito, ang sari-saring mga militanteng polyeto, mga pagkilos sa mga samahan sa Paris, Brussels at London, at sa huli, sa pagputong sa lahat, ang pagkakatatag ng dakilang Pandaigdigang Samahan ng mga Manggagawa - ito nga'y tunay na nakamtan kung saan maipagmamalaki ito ng mga nagtatag nito kahit na wala na siyang iba pang nagawa.

And, consequently, Marx was the best hated and most calumniated man of his time. Governments, both absolutist and republican, deported him from their territories. Bourgeois, whether conservative or ultra-democratic, vied with one another in heaping slanders upon him. All this he brushed aside as though it were a cobweb, ignoring it, answering only when extreme necessity compelled him. And he died beloved, revered and mourned by millions of revolutionary fellow workers -- from the mines of Siberia to California, in all parts of Europe and America -- and I make bold to say that, though he may have had many opponents, he had hardly one personal enemy.

At, dahil dito, si Marx ang pinakadakilang kinasusuklaman at pinararatangang tao ng kanyang panahon. Ipinatapon siya ng iba't ibang pamahalaan, absolutista man at republikano, sa mga teritoryo nito. Nakikipag-agawan ang mga burgis, konserbatibo man o ultra-demokratiko, sa paninirang-puri sa kanya. Lahat ng ito'y binalewala niya na animo'y mga agiw, hindi ito pinansin, at sinasagot lamang kung itinutulak siya ng matinding pangangailangan. At namatay siyang minamahal, pinararangalan, at tinatangisan ng milyun-milyong kapwa mga rebolusyonaryong manggagawa - mula sa mga minahan sa Siberia hanggang California, sa lahat ng panig ng Europa at Amerika - at matapang kong sinasabi na, bagamat marami siyang kalaban, wala siyang isang personal na kaaway.

His name will endure through the ages, and so also will his work.

Mananatili ang kanyang pangalan sa pagdatal ng maraming panahon, pati na rin ang kanyang mga gawa.